Birinin intiharı düşündüğünü gösteren kesin bir işaret ya da işaretler yoktur. Bu belirtiler her bireyde kişisel deneyimlerine paralel olarak farklı şekillerde ortaya çıkabilir. İçinde bulunulan durum, yaş dönemi, geçmiş deneyimler, beden sağlığı gibi değişkenler intihar düşüncelerinin farklı şekillerde ortaya çıkmasında etkin rol oynar.
Her ne kadar kesin tek bir işaret olmasa da yakınınızın bazı söylemleri ve davranışları dikkate alınmalıdır. İntihar veya ölüm hakkında konuşmak, hayatını sonlandırmaya yönelik bir plan yapmak gibi belirgin işaretler akla intihar riskinin var olduğunu getirmelidir. Bununla beraber kişinin intihar düşüncelerinin olduğuna işaret eden daha örtülü belirtiler de vardır.
Sosyal ortamlardan çekilme, yeme ve uyku düzeninde bozulma ve depresyon belirtileri gösterme gibi işaretler intihar düşüncesi ile ilgili olabilir. Bu belirtilerin hiçbirinin olmaması da muhtemel bir durumdur. Yakınınız çok yoğun duygu durumu içerisinde bulunurken etrafındakilere hiç bir işaret vermiyor olabilir. Sizinle sadece kendi istediği kadar paylaşımda bulunması sizin durumu anlamanızı zorlaştıracaktır.
İntiharla ilgili işaretler görmemenize rağmen endişeleriniz varsa bunu öğrenmenin en iyi yolu açık bir şekilde sormaktır.
Bir kişinin intihar ile ilgili düşüncelerinin olduğunu gösteren bazı belirtiler olabilir. Bu uyarı işaretlerinin farkına varmak önemlidir. Çünkü intihar etmeden önceki dönemde bu işaretlerin bir kısmı görülebilir. Bununla beraber bu işaretlerden hiçbirinin ortaya çıkmaması da olası bir durumdur.
Eğer bu işaretlerden birini veya birkaçını gözlemlediyseniz açıkça konuşmaktan ve yardım istemekten çekinmeyin.
Hiçbir ayrım gözetmeksizin her cinsten, yaştan ve etnik kökenden bireyler intihar hususunda risk altında olabilirler. İntihar karmaşık bir eylemdir ve pek çok nedeni vardır. Fakat, en çok risk altında olanlar belirli özellikleri paylaşma eğilimindedirler. Tek bir sebepten ziyade bir çok durumun bir araya gelmesi ile oluşan intihar düşünceleri, bireysel, toplumsal ve ilişki kaynaklı olabilirler.
Belli başlı risk faktörleri şunlardır:
Bireysel Risk Faktörleri
İlişki Kaynaklı Risk Faktörleri
Toplumsal Risk Faktörleri
İntihar söylemleri ve tutumları ihmal edilmemesi ve hafife alınmaması gereken durumlardır. Her zaman olmasa da bazı durumlarda yakınınız intiharı düşündüğüne dair bir takım söylemler ortaya koyabilir.
Söylemler;
Bu söylemlerden herhangi birini duyduğunuzda yakınızla ertelemeden ve doğrudan iletişime geçin. Bu söylemlerin neden kaynaklandığını ve gerçekte ne düşündüklerini dolaysız bir şekilde sorun.
Hakkında endişe duyduğunuz biri mi var? Böyle biri varsa intihar etmeyi düşünüp düşünmediğini sormak zorlayıcı olabilir. Konuyu nasıl açacağınızı bilemeyebilir ve işlerin daha da zorlaşmasından endişe edebilirsiniz. Fakat konuşmanın birçok farklı (güvenli) yolu var. Öncelikle intihar hakkında açıkça konuşmaktan çekinmeyin. Onu bu düşüncelerini paylaşması konusunda cesaretlendirmeniz, güven vermeniz ve yargısız bir şekilde dinlemeniz yararlı olacaktır. Ne olursa olsun yalnız olmadığını hissettirebilir, yardım istemenin fark yaratabileceği konusunda güven verebilirsiniz. Bu, onun ihtiyacı olan ‘‘ilişkiyi’’ kurmanızda faydalı olacaktır.
İntiharı düşünen biri çözümden önce sizin arkadaşlığınıza ihtiyaç duyuyor olabilir. Güvenebileceği biri olduğunuzu ve onu önyargısız kabul ettiğinizi hissettirmeniz kişinin umutsuzluk ve çaresizlik duygularını hafifleterek intihar düşüncelerini etkileyecektir.
Bir yakınınızın intiharı düşündüğünden endişeliyseniz ona nasıl olduğunu sorarak konuşmayı başlatabilirsiniz. Nasıl hissettiklerini açıklamanın bir yolunu arıyor fakat kelimeleri bulmakta zorlanıyor olabilirler. Bu şekilde iletişim kurmayı onlar için kolaylaştırmış, daha fazla izole olmalarını önlemiş olursunuz. Bununla beraber sizinle konuşmak istemiyorsa veya böyle bir konuşma yapmak konusunda siz kendinizi rahat hissetmiyorsanız güvendiğiniz ve onu önemseyen başka birini bulmaya çalışın. Kendi sınırlarınızı da göz önünde bulundurmayı unutmayın.
İntihar hakkında konuşmak ve soru sormak çoğu insanın kaçındığı bir durumdur. Konuya nasıl başlayacağınızı bulamayabilirsiniz. İntiharı gündeme getirmek konusunda tedirgin olabilir ve işlerin daha da karmaşıklaşacağından endişe edebilirsiniz. Ancak soruyu sormak intihar düşüncesi olan ve konuyu kendisi açamayan kişinin üzerindeki yükü kaldıracaktır.
İntiharı düşünen kişiyi dinlemeyi istemeniz ona yardım etme yolundaki ilk adımdır. O da yaşadığı durumu sizinle paylaşarak büyük bir adım atıyor olacaktır. Bu nedenle iletişim kurarken göz teması kurmanız önemlidir. Dinlediğinizi göstermek için basit bir ‘’baş sallama’’ ya da ‘‘hı hı’’ gibi ifadeler yeterli olabilir. Onu dinlediğinizi gösteren bu ifadelerle ikinci güvenli ortamı sağlamış olursunuz.
İntiharı düşünen kişinin, yaşamını tehdit eden bir sağlık krizi içerisinde olduğunu unutmayın. Böyle bir krizin içindeyken kişinin düşünceleri, duyguları hatta seçimleri ona normalmiş gibi görünebilir. Bu yüzden intiharın doğruluğunu veya yanlışlığını, duyguların iyiliğini veya kötülüğünü tartışmayın. Hikayelerini kendi cümleleri ile anlatmaları için onları teşvik edin. Söyledikleri size anlaşılabilir veya mantıklı gelmiyor olabilir. Yine de dinlemeye devam edin ve size ifade edilenlerin duygusal bir arka planı olduğunu daima hatırlayın. Kendini ifade etmesinde beden dilini de kullandığını göz önünde bulundurun.
İntihar riski taşıyan insanlar genellikle duygusal acı içerisindedirler. Bunu tamamen dindiremeyebilirsiniz ancak hissettikleri acıyı kabul etmek gibi küçük bir adım, oldukça yararlı olacaktır. İçinde bulundukları durumun onları ne kadar zorladığını tam olarak anlayamasanız bile, yaşadıklarını küçümsemeyin. Sizin üstesinden gelebildiğiniz sorunların diğer insanlar için başa çıkılmaz olabileceğini farkedin.
İntihar hakkında konuşmak söz konusu olduğunda özenli kelimeler kullanmak önemlidir ve yargısız bir dille konuşmak büyük bir fark oluşturabilir. Hangi kelimelerin ve ifadelerin kullanılıp kullanılamayacağı hakkında daha fazla bilgi edinmek için lütfen “Güvenli Dil Kılavuzu” nu inceleyin.
Konuşmaya aktif katılım onu dikkatle dinlediğinizi ve onun için endişe duyduğunuzu gösterir. Ne hissettiklerini tam olarak bilemeyebilirsiniz. Anlamadığınız birşey olduğunda soru sormaktan çekinmeyin. ‘Evet’ veya ‘hayır’ dan daha detaylı cevaplar vereceği sorularla kendini ifade etmesine teşvik edin. Örn. ‘’Nasıl hissediyorsun?’’ ‘’Sonra ne oldu?’’ gibi. Ne söyleyeceğinizi bilmiyorsanız dürüst olun ve bunu o kişiye söyleyin. Sizin sorular sormanız veya anlattıklarını özetlemeniz onun kendisini daha iyi anlamasına yardımcı olacaktır.
Konuştuğunuz kişinin söylediklerini tekrarlamak, başka sözcüklerle ifade etmek ve hatta özetlemek, onları anlamak için çaba sarf ettiğinizi gösterir. "Anladığım kadarıyla..." veya "Eğer seni doğru anladıysam… " gibi yansıtma ifadeleri ile daha aktif bir dinleme gerçekleştirebilirsiniz. Bu yöntemler aynı zamanda kişinin kendi söylediklerini duymasını sağlayarak içinde bulundukları durumu daha iyi anlamalarına yardımcı olacaktır.
Öncelikle yargılanmak ve sorgulanmak istemiyorlar. ‘’Neden intiharı düşünüyorsun?’’ sorusuna verdikleri cevapların basit bir dille küçümsenmesini, normalleştirilmesini, önemsizleştirilmesini hatta yorum dahi yapılmasını istemiyorlar.
İntihar düşüncesi olan bireyi dinlemek tedirgin hissettirebilir. O an bir şeyler yapmak için nasihat vermek zorunda hissedebilirsiniz fakat destek olmak ile nasihat vermek aynı şey değildir. Sadece dinleniyor olmak bireyi iyi hissettirebilir.
İntihar düşüncesi olan bireyin ne hissettiği, ne yaşadığı tam olarak bilinemez sadece paylaştığı kadarı bilinebilir fakat hisleri bire bir deneyimlenemez. Hayatlarında var olan ve devam eden, kişiye göre sorun teşkil eden durumlar; ancak birey ile aynı duygu, düşünce, bilişsel süreç ve hayat hikayesine sahip olunursa anlaşılabilir, bu da tamamı ile mümkün değildir.
Her birey, deneyimlediği her olayı kendi özelinde yaşar ve yorumlar.
İçinde bulundukları duygu durumunun ve intihar düşüncesinin yanlışlığını sorgulamayın.
Onlar hislerinin sorgulanması için değil, anlaşılması için paylaşıyorlar.
Hayatın değeri hakkında konuşmayın. Yaşamın ne kadar güzel olduğu, ne olursa olsun hayatın yaşamaya değer olduğu gibi söylemlerde bulunmayın. Bazen birey yaşamın güzelliklerini görmez veya göremez, bazen kendini yaşamaya değer görmez. Bu konuşmalar bireye kendisini yetersiz ve beceriksiz hissettirebilir.
Efsane - Birisinin intiharı düşündüğünü anlamak her zaman mümkündür.
İntihar düşüncesi olan birini fark etmek her zaman mümkün olmayabilir. Anlayamamak veya görememek hiç kimsenin suçu değildir ve bu konuda uzmanlar bile kişinin intihara teşebbüs edebileceğini ön göremeyebilir.
Efsane - İntihar hakkında konuşmak ve birine intihar düşüncesinin olup olmadığını sormak tehlikelidir.
İntihar hakkında konuşmak zor olabilir fakat kişiyi intihara daha fazla sürüklemez aksine kişi konuştukça rahatlar. İletişime geçme ve kelimelere dökme fırsatı verilirse intihar düşünceleri yüksüzleşir. İntiharı düşünen kişi karşı tarafın onu dinlediğini ve anlamak istediğini görünce yalnız olmadığını hisseder, omuzlarındaki yük hafifler ve bu düşünceler daha baş edilebilir hale gelir. Hatta intihar düşüncesi ve içinde bulundukları kriz ile nasıl mücadele edeceklerini düşünmeye başlarlar. Ancak intihar hakkında konuşurken güvenli ve yargısız bir dil kullanılmalıdır.
Efsane - İntiharı düşünmek zayıflıktır.
Kişinin intihar düşüncesinin olması onun zayıf olduğu, kusurlu olduğu, ilgi çekmeye çalıştığı veya deli olduğu anlamına gelmez. Bunlar kişinin yardım aramasını engelleyen önyargılarıdır. Birçok kişi karşılaştığı sorunlarla baş edemeyeceği hissine kapılarak hayatında bir kez de olsa intiharı düşünmüştür.
çıkamayacağınızı düşünmek sadece bir yorumdur, yardım alarak ve kendinize zaman tanıyarak karşılaştığınız problemlerin üstesinden gelebilirsiniz.
Efsane - İntiharı düşünen bireyin tek amacı hayatına son vermektir.
İntiharı düşünen bireylerin yaşama devam etme konusunda akılları karışıktır ama kesin olarak istedikleri şey yaşadıkları acıya son vermek ve ondan kurtulmaktır. Depresyon ve umutsuzluk hisleri içerisinde oldukları için yaşadıkları acıdan kurtulmanın başka bir yolu olmadığını düşünebilirler. Bu hisler onların başka bir çıkış yolu bulmalarını engelleyebilir. Ancak doğru bir destek ile intihar düşüncelerinden kurtulabilir ve acıları ile sağlıklı bir şekilde baş edebilirler.
Efsane - İntihar düşüncesini bir kez aklından geçiren bireyin bundan sonra bu düşünceleri hep olacaktır.
Yoğun bir şekilde intiharı düşünen birey bu halden çıkamayacağından korkuyor olabilir. Ancak bu gerçek değildir. İnsan her zaman bir duygu içerisinde kalmaz, hayatın değişkenliği ile duygular ve düşünceler değişir.
Efsane- İntihar düşüncesi olduğunu bildiğimiz kişiyi daha iyi ve mutlu bir halde gördüğümüzde artık intihar tehlikesi geçti diyebiliriz.
Kişiyi daha iyi bir halde görmek her zaman durumun iyiye gittiği anlamına gelmez. Depresyonda olan birey enerjisi olmadığı için düşündüğü fakat gerçekleştiremediği intihar eylemini, enerjisini toplayınca gerçekleştirebilir. Enerji artışı intihar tehlikesini arttırabilir. Bazı durumlarda birey intihara karar verdiği için kendisini daha sakin hissedebilir veya başka bir durumda düşüncesini etrafındakilerden saklıyor olabilir. Durum ne olursa olsun, mutluluk ve iyi oluş ile intihar düşüncelerinin var olup olmaması arasında bir bağlantı kurulmamalıdır.
Efsane - İntihara bir kez teşebbüs etmiş bir kişi bunu bir daha tekrarlamaz.
İntiharların %80’i önceden deneyimlenmiş intihar girişimlerinden sonra ortaya çıkmaktadır. Bu yüzden önceden intihar girişiminde bulunmak bir risk faktörüdür.
Efsane - İntihar hakkında konuşan kişi genelde intihar etmez, gerçekten intihar etmek isteyen bunu sadece yapar.
İntihar eden on bireyden sekizinin daha öncesinde intihardan bahsettiği bulgulanmıştır. Bireyin intihar hakkında konuşması bu düşünceyi aklından geçirdiği anlamına gelir. Bazen bu durumu dolaylı olarak da dillendirebilirler örn. ‘Hiçbir şeyin anlamı yok’ veya ‘Artık bitmesini istiyorum’. Söyledikleri ciddiye alınmalı, kişiye doğru sorular sorulmalı ve konuşulmalıdır.
